Bydlin - Zamek Rycerski

Bydlin leży około 10 km na północny wschód od Olkusza w gminie Klucze. Od warownii w Smoleniu i Ryczowie oddalony jest o około 6 km. Ruina stoi w północnej części wsi, obok cmentarza, po lewej stronie drogi prowadzącej do Dłużca.

Historia powstania zamku w Bydlinie sięga roku 1398 i w tym czasie stanowił ważne ogniwo w systemie obronnym na pograniczu polsko-śląskim. Jego właścicielami byli wtedy Pełka i jego syn rycerz Niemierza herbu Strzała. Według niektórych badaczy fortyfikacja przez pewien czas należała też do jednego z nieślubnych synów króla Kazimierza Wielkiego. W końcu XV stulecia Bydlin przeszedł w ręce rodu Szczepanowskich, później dziedzicami byli tutaj Brzeziccy, a następnie Bonarowie, którzy na początku XVI wieku przebudowali warownię na kościółek. Po Bonarach wieś weszła w skład jurydyki Jana Firleja i ten - jako żarliwy luteranin, a potem kalwinista - przekształcił wspomniany kościół w zbór. Jednak już w 1594 jego syn Mikołaj zwrócił budowlę katolikom, przeprowadził jej renowację i nadał nazwę Świętego Krzyża. W okresie tym rozebrano mur obwodowy z wieżą bramną, zamurowano pierwotne okienka i zreorganizowano wnętrza.

W roku 1655 kościół został spalony przez idące na Częstochowę wojska szwedzkie gen. Mullera von der Luhnen i choć odbudowano go z inicjatywy Męcińskich w latach 30. XVIII wieku, powtarzające się napady rabunkowe i pożary doprowadziły do tego, że z czasem podupadł i został opuszczony, a w wieku XIX był już ruiną. Po wybuchu I wojny światowej, 17 listopada 1914 ze wzgórza zamkowego ruszył zagon legionów polskich pod dowództwem komendanta Trojanowskiego na stojące w Załężu wojska rosyjskie, rozpoczynając w ten sposób krwawą bitwę pod Krzywopłotami, a także pod zamkiem, wokół którego do dzisiaj zachowane są obrysy okopów. Na sąsiadującym ze wzgórzem zamkowym cmentarzu jest zbiorowa mogiła poległych Legionistów. W 1989 roku na terenie ruin przeprowadzono badania archeologiczne, podczas których w sąsiedztwie fundamentów muru obronnego odnaleziono denar Ludwika Węgierskiego z 1370 roku, a także monety Zygmunta III i Jana Kazimierza Wazy oraz pokaźna ilość ceramiki naczyniowej i kafli piecowych.

Bydlin, 13.04.2008r.

_{Źródło:
Informator Związku Gmin Jurajskich i tablice informacyjne.}